Zespół mięśnia gruszkowatego

 

Jednym z ważnych mięśni w rejonie miednicy jest mięsień gruszkowaty. Swoją nazwę zawdzięcza trójkątnemu podobnemu do gruszki kształtu. Niewielki, umiejscowiony ok 6 cm w głąb od powierzchni skórnej pośladka. Łatwo można go namierzyć u osób szczupłych.

 Anatomia: Przyczep początkowy to brzuszna (przednia) część kości krzyżowej pomiędzy otworami krzyżowymi przednimi od 2 – 4. Następnie przebiega przez otwór kulszowy większy dzieląc go na otwór pod i nadgruszkowaty.

Przyczep końcowy znajduje się na szczycie powierzchni przyśrodkowej krętarza większego kości udowej. Unerwieniem zajmuje się tzw gałązka splotu krzyżowego L5, S1-S2

Pod względem funkcji jest mięśniem bardzo pracowitym. W zależności od kąta zgięcia zginaczy biodra wykonuje rotację zewnętrzną lub wewnętrzną:

- od 0 do ok 60 - 70 st rotuje na zewnątrz w stawie biodrowym i odwodzi

- powyżej 60 – 70 rotuje do wewnątrz.

Dodatkowo bierze udział w odwodzeniu i prostowaniu kończyny dolnej w stawie biodrowym. Są to niewielkie ruchy ale należy o nich wspomnieć. Ostatnią ważną lecz nie docenianą funkcją mięśnia gruszkowatego jest udział w stabilizacji obręczy biodrowej. Stabilizuje miednicę oraz centruje głowę kości udowej w panewce stawu podczas chodu. Funkcję tę wykonuje wraz z mięśniami bliźniaczymi, mięśniem zasłaniaczem zewnętrznym i wewnętrznym.

Do najczęstszych objawów wynikających z dysfunkcji mięśnia zwanego zespołem mięśnia gruszkowatego są

- ból pośladka promieniujący od kości krzyżowej do przednio – bocznej powierzchni uda

- piekący ból biodra, idący w kierunku pośladka jak i całej kończyny

- drętwienie, parestezje kończyny, zaburzenia czucia dotykowego

- ból podczas siedzenia, stania lub leżenia. Powstaje po około15–20 minutach a zmiana pozycji nie przynosi ulgi w bólu.

- nasilające się bóle przy wykonywaniu ruchu rotacji zewnętrznej lub rotacji wewnętrznej stawu biodrowego

- bolesność, tkliwość palpacyjna (dotyk) mięśnia gruszkowatego.

- dolegliwości bólowe nasilają się podczas wchodzenia po schodach

- pochyla tułów ku przodowi z jednoczesnym przeprostem kolan

- ból podczas wypróżniania

- zauważalna jest asymetria kończyn dolnych

  Jednak najbardziej znany objaw nad którym skupia się większa część fizjoterapeutów to tzw rwa gruszkowata. Jest to podrażnienie nerwu kulszowego na poziomie mięśnia gruszkowatego. Często mylona z rwą kulszową powstałą na wskutek drażnienia korzenia nerwu w kręgosłupie lędźwiowym przy dyskopatii. Występują tutaj co najmniej dwie przyczyny drażnienia nerwu co prowadzi do jego stanu zapalnego. W warunkach prawidłowej anatomii u znacznej części populacji nerw kulszowy przebiega pod dolnym brzegiem naszego mięśnia. Po drugie, występuje również specyficzny przebieg nerwu kulszowego (ok 16% – 20%). W tym przypadku nerw kulszowy przechodzi przez brzusiec mięśnia, dzieląc go na dwie lub trzy części. Jest to sytuacja trudniejsza. Każde przeciążenie powodujące zmianę napięcia włókien mięśniowych spowoduje kompresję nerwu co zwiększy ryzyko uszkodzenia jego włókien. Według badaczy można to spróbować rozróżnić do jakiej grupy się zaliczamy przy pomocy testów Freiberga (nerw przechodzi przez brzusiec mięśnia) i Pacea (nerw idzie pod dolnym brzegiem mięśnia).

 Przyczyny powstawania zespołu mięśnia gruszkowatego można ogólnie podzielić na dwie grupy. Pierwszą z nich są predyspozycje anatomiczne:

- skrócenie włókien mięśniowych

- uszkodzenie struktur około mięśniowych

- stan zapalny mięśnia

- krwawienie (uraz mechaniczny)

Jednak bardzo rzadko spotyka się, aby mięsień z racji swojego położenia uległ izolowanemu urazowi bez współudziału innych struktur w tym rejonie. Dlatego ze względu na czynniki kompensacyjne rozwój zespołu mięśnia gruszkowatego należy połączyć z innymi jednostkami chorobowymi i przeciążeniowymi. Będzie to druga grupa przyczyn tzw wtórnych, które są następstwem:

- zmian przeciążeniowych wynikające ze stylu życia

- zmian kompensacyjnych (przykurcz zginaczy i porażenie prostowników) przy długotrwałym siedzeniu. Długotrwałe siedzenie połączone z brakiem aktywności ruchowej może prowadzić do skrócenia mięśni zginaczy stawu biodrowego. Efektem tego będzie pogłębienie fizjologicznej lordozy lędźwiowej, zwiększenie przodopochylenia miednicy i porażenie mięśni pośladkowych. Co wpływa negatywnie na statykę miednicy.

- jednostki chorobowej znanej jako „dolny zespół skrzyżowania” (Janda). Tutaj powstaje zwiększona lordoza lędźwiowa, jako efekt osłabienia mięśni brzucha i mięśni pośladkowych przy zwiększonym napięciu prostowników kręgosłupa. Sytuacja to prowadzi do aktywizacji punktów spustowych.

- dyskopatii, procesów degeneracyjnych stawów i trzonów kręgowych

- wad postawy (przodopochylenie miednicy, różnice w długości kończyn dolnych, kręgozmyk).

- błędów treningowych - złe wzorce ruchowe

- braku równowagi mięśniowej w rejonie miednicy (poród, ciąża, uraz np. endoprotezoplastyka stawu biodrowego)

- nieprawidłowych długości mięśni

Podczas leczenia zespołu mięśnia gruszkowatego powinno się równolegle wprowadzać terapię i ćwiczenia na:

- ruchomość stawu biodrowego i stawów biodrowych - krzyżowych (mobilizacje, PIR)

- dyskopatię i problemy z kręgosłupem lędźwiowym.

- punkty spustowe

- mięśnie pośladkowe

- rozciąganie zginaczy i przywodzicieli stawu biodrowego

- poprawę stabilizacji

 W poniższym filmiku pokazałem testy oraz ćwiczenia w terapii zespołu mięśnia gruszkowatego. Znajdziecie tam inne, dokładniejsze podejście do terapii tego zespołu a nie tylko rolowanie i rozciąganie.